ماتریس ارزیابی ریسک و اهمیت آن چیست؟
مدیریت ریسک یک عامل حیاتی در تعیین موفقیت و طول عمر شرکت‌ها است و ماتریس ارزیابی ریسک ابزاری ضروری برای مدیران است که برای مدیریت مؤثر ریسک‌ها از آن استفاده کنند. این متدولوژی سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا ریسک‌های احتمالی را به شیوه‌ای سیستماتیک شناسایی، اولویت‌بندی و رسیدگی کنند. در این مقاله به بررسی اهمیت ارزیابی‌های ماتریس ریسک و عملکرد آنها در مدیریت ریسک مؤثر می‌پردازیم.
در حالی که هرگز امکان‌پذیر نیست که ریسک کسب و کار را به طور کامل از بین برد، پیشگیری بهترین راه در برابر ضرر است. با تعریف، ارزیابی و تجزیه و تحلیل ریسک با ماتریس ارزیابی ریسک، درک کاملی از محیط ریسک خود به دست خواهید آورد و قادر خواهید بود ریسک را قبل از وقوع به طور دقیق اندازه گیری و مدیریت کنید. هنگام وقوع این ریسک‌ها نیز در زمان، پول و منابع شرکت خود صرفه جویی کنید.
ماتریس ارزیابی ریسک چیست؟
ماتریس ارزیابی ریسک که به‌عنوان ماتریس ریسک احتمال، شدت و تأثیر نیز شناخته می‌شود، یک ابزار بصری است که ریسک‌های بالقوه مؤثر بر کسب‌وکار را به تصویر می‌کشد. که با دو محور متقاطع نمایش داده می‌شود: احتمال وقوع ریسک و تأثیر بالقوه ریسک. در واقع ماتریس ارزیابی ریسک ابزاری است که به شما کمک می‌کند تا احتمال را در مقابل شدت یک خطر بالقوه تجسم کنید.
بر اساس احتمال و شدت ریسک، ماتریس به 3 دسته با عنوان بالا، متوسط یا کم طبقه‌بندی می‌شود. به عنوان بخشی از فرآیند مدیریت ریسک، شرکت‌ها از ماتریس‌های ریسک برای کمک به اولویت‌بندی ریسک‌های مختلف و توسعه یک استراتژی کاهش مناسب استفاده می‌کنند. ماتریس‌های ریسک در مقیاس‌های بزرگ و کوچک کار می‌کنند. این سیستم اولویت‌بندی ریسک را می‌توان در سطح پروژه‌ای یا در سطح سازمانی اعمال کرد.
به عنوان مثال همه‌گیری COVID-19 را به عنوان نمونه‌ای از ماتریس ارزیابی ریسک در نظر بگیرید. یکی از ریسک‌های سطح بالایی که ایجاد می‌کند، اختلال در زنجیره تامین است که احتمال وقوع آن بالاست و تأثیر عمده‌ای بر کسب‌وکار دارد. که یک ریسک در سطح سازمانی است که کل سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از سوی دیگر، در سطح پروژه، COVID-19 می‌تواند در صورتی که یکی از اعضای حیاتی تیم مبتلا شود و نتواند برای مدت طولانی کار کند، ریسک عدم انجام تعهد زمانی را به دنبال خواهد داشت. این یک ریسک در سطح پروژه است که ممکن است کل سازمان را تحت تأثیر قرار ندهد اما تأثیر عمده‌ای بر پروژه دارد.
به همین دلیل است که داشتن تصویری دقیق از تمام ریسک‌های احتمالی که کسب‌وکار با آن مواجه می‌شود بسیار مهم است تا بتوان تأثیر آنها را ارزیابی و یک برنامه مدیریت ریسک موفق ایجاد کرد.
ماتریس ارزیابی ریسک چگونه کار می‌کند؟
ریسک‌ها به اشکال مختلف وجود دارند: استراتژیک، عملیاتی، مالی و خارجی. ماتریس ارزیابی ریسک با ارائه ریسک‌های مختلف به صورت نمودار، با کد رنگی بر اساس شدت کار می‌کند: معمولا ریسک‌های بالا با رنگ قرمز، خطرات متوسط در رنگ زرد، و خطرات کم در رنگ سبز. هر ماتریس ریسک نیز دو محور دارد: یکی اندازه گیری احتمال و دیگری اندازه گیری تاثیر.
ریسک‌های محتمل غالبا 61 تا 90 درصد احتمال وقوع دارند، در حالی که احتمال وقوع ریسک‌های نادر کمتر از 10 درصد است. بسته به انداره کسب و کار و ریسک پذیری آن، یک رویداد ممکن است پیامدهای ناچیز ویا فاجعه بار ایجاد کند.
با درجه‌بندی احتمال و تأثیر ریسک، ماتریس ارزیابی ریسک تصویری واضح از چشم‌انداز تهدید ارائه می‌کند. با تجسم چشم‌انداز تهدید به این روش، متخصصان حسابرسی، ریسک و انطباق می‌توانند آسان‌تر پیش‌بینی کنند و تعیین کنند که چگونه رویدادهایی را که می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی بر شرکت داشته باشند، به حداقل برسانند.
مطالعه بیشتر: ISSB اولین استاندارد جهانی گزارشگری پایداری را منتشر کرد: IFRS S۱, S۲
چرا ماتریس ارزیابی ریسک مهم است؟
ماتریس ارزیابی ریسک به کسب و کارها کمک می‌کند تا درک کاملی از محیط ریسک ایجاد کنند و همچنین ریسک‌ها را قبل از وقوع مدیریت و کاهش دهند. بزرگی و پیچیدگی ریسک‌های تجاری همچنان در حال رشد است. KPMG یکی از بزرگترین شرکت‌های خدماتی و سرویس‌دهنده مشاورهٔ مالی، مالیات و حسابرسی در جهان حوزه‌های ریسک کلیدی سال 2023 را در ده ریسک کلیدی و نوظهور معرفی می‌کند:
| 1. عدم قطعیت اقتصادی و ژئوپلیتیکی | 2. تغییرات آب و هوایی |
| 3. کسب و حفظ استعداد | 4. ESG |
| 5. امنیت سایبری و حریم خصوصی داده‌ها | 6. فرهنگ و رفتار سازمانی |
| 7. روابط شخص ثالث و زنجیره تامین | 8. اختلالات دیجیتال و فناوری‌های جدید |
| 9. تداوم کسب و کار و پاسخ به بحران | 10. ادغام و تملک |
اکنون بیش از هر زمان دیگری، شرکت‌ها باید با تصمیم‌گیری مبتنی بر ریسک، با چالش‌های حال و آینده روبرو شوند. ماتریس ارزیابی ریسک به سه دلیل ابزاری حیاتی در مدیریت ریسک است:
• اولویت بندی آسان ریسک‌ها.
• استراتژی هدفمند برای مدیریت ریسک.
• تصویر واقعی از محیط ریسک در حال تکامل.
مطالعه بیشتر: ۶ اقدام که کسب و کارها برای استفاده از اهداف توسعه پایدار باید انجام دهند
مزایای ارزیابی ماتریس ریسک
ارزیابی ماتریس ریسک مزایای متعددی را برای تقویت شیوه‌های مدیریت ریسک یک سازمان ارائه می‌دهد. مدیران را قادر می‌سازد تا با ارائه رویکردی ساختاریافته برای شناسایی و تجزیه و تحلیل ریسک‌ها، بر اساس احتمال و تأثیر رویدادهای آینده، تصمیمات آگاهانه بگیرند.
• وضوح: یک ماتریس ریسک که به خوبی ساخته شده باشد، درک سازمان‌ها از قرار گرفتن در معرض خطرات مختلف را تسهیل می‌کند. تا به طور مؤثر منابع را اولویت‌بندی کرده و استراتژی‌های هدفمند را توسعه دهند.
• تمرکز: ایجاد یک ماتریس ریسک مستلزم در نظر گرفتن سیستماتیک همه خطرات بالقوه است. تا اطمینان حاصل کرد که هیچ تهدید مهمی نادیده گرفته نمی‌شود.
• رویکرد ساختار یافته: استفاده از یک قالب استاندارد برای ارزیابی ریسک، متحداشکلی را در میان بخش‌های سازمان یا واحدهای تجاری تضمین می‌کند. که ارتباط در مورد خطرات شناسایی شده و مقایسه دقیق دسته‌های مختلف تهدیدات را برای تصمیم گیرندگان ساده‌تر می‌کند.
• تصویر سازی ریسک: ارتباط مؤثر بین ذی‌نفعان با ارائه بصری داده‌ها با استفاده از یک ماتریس ریسک که درجات مختلفی از شدت را نشان می‌دهد تسهیل می‌شود. همچنین تصمیم گیرندگان به سرعت نمای کلی، دورنما و حوزه‌هایی را که نیاز به توجه فوری یا منابع بیشتری دارند را شناسایی می‌کنند.
انجام یک ارزیابی ماتریس ریسک
قبل از اینکه سازمان ها به طور مؤثر ریسک ها را مدیریت کنند، ابتدا باید آنها را شناسایی و رتبه‌بندی کنند. انجام تجزیه و تحلیل ماتریس ریسک یک مرحله حیاتی است. وقتی به نحوه نوشتن ارزیابی ریسک فکر می‌کنید، ممکن است فرآیندی ترسناک به نظر برسد. اما قصد داریم یک نمای ساده‌شده را بدون یک سری محاسبات ریاضی ارائه دهیم. 5 گام اساسی برای ایجاد یک ماتریس ارزیابی ریسک وجود دارد که در ادامه به آنها پرداخته خواهد شد.
فرآیند گام به گام برای ارزیابی ماتریس ریسک
1- تعیین محدوده: محدوده ارزیابی ریسک خود را با شناسایی فرآیندهای تجاری، بخش‌ها و پروژه‌های قابل اجرا مشخص کنید.
2- شناسایی ریسک: ذی‌نفعان بخش‌های مختلف را برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد ریسک‌های احتمالی که ممکن است بر اهداف سازمان شما تأثیر بگذارد، درگیر کنید. از منابعی مانند گزارش‌های صنعت و نظرات کارشناسان برای تضمین حفاظت جامع در برابر تهدیدات احتمالی استفاده کنید.
3- ارزیابی احتمال و تأثیر: هر ریسک شناسایی شده را بر اساس احتمال وقوع (احتمال) و پیامدهای احتمالی (تأثیر) ارزیابی کنید. از معیارها یا ضوابط مشخص برای اطمینان از یکنواختی در همه ارزیابی‌ها استفاده کنید.
4- ایجاد ماتریس: هر ریسک باید بر روی یک شبکه دو بعدی با محورهایی که احتمال و تاثیر را نشان می‌دهد، ترسیم شود. رنگ‌ها یا نمادها را برای تعیین سطوح مختلف شدت اختصاص دهید. این شیوه نمایش به تصمیم گیرندگان کمک می‌کند تا تشخیص دهند کدام تهدیدها نیاز به توجه فوری دارند.
5- اولویت بندی ریسک‌ها: تعیین کنید کدام ریسک باید برای کاهش یا تخصیص منابع بر اساس موقعیت در ماتریس، اولویت‌بندی شود.
مشارکت ذی‌نفعان کلیدی در این فرآیند، شناسایی، ارزیابی و رتبه بندی دقیق ریسک‌های سازمانی را تضمین می‌کند. علاوه بر این، همکاری با کارشناسان موضوع می‌تواند بینش‌های ارزشمندی در مورد روندهای نوظهور یا چالش‌های خاص صنعت ارائه دهد که ممکن است برای تیم‌های داخلی آشکار نباشد. استفاده مؤثر از این خروجی‌ها مستلزم بررسی دقیق عوامل متعددی است که ممکن است بر تصمیمات مدیریت ریسک تأثیر بگذارد.
مطالعه بیشتر: معیار و متریک‌های ESG چیست؟
استفاده از خروجی‌های ماتریس ریسک
خروجی‌های ماتریس ارزیابی ریسک برای هدایت اقدامات و تصمیمات مدیریت ریسک بسیار مهم هستند. اگر سازمان‌ها سطوح و اولویت‌های ریسک‌ها را به درستی شناسایی کنند، می‌توانند درباره استراتژی‌های کاهش و تخصیص منابع تصمیم‌های آگاهانه بگیرند.
● اطلاع رسانی استراتژی‌های کاهش ریسک
سطوح ریسک به دست آمده از ارزیابی ماتریس ریسک به سازمان‌ها در اولویت‌بندی تلاش‌های واکنشی خود کمک می‌کند. ریسک با تاثیر بالا و احتمال بالا باید به سرعت با برنامه‌های قوی کاهش یابد، در حالی که خطرات سطح پایین ممکن است به توجه فوری یا نظارت کمتری برای تشدید احتمالی نیاز داشته باشند.
● تصمیمات تخصیص منابع
یک ماتریس ریسک خوب، مدیران را قادر می سازد تا با تمرکز بر مناطقی که پتانسیل تاثیرگذاری بیشتری دارند، منابع را به طور مؤثر تخصیص دهند. سرمایه‌گذاری در راه‌حل‌های گزارش‌دهی نظارتی، به سازمان‌ها در ساده‌سازی فرآیندهای انطباق و کاهش ریسک مرتبط کمک می‌کند.
● نظارت و بررسی اثربخشی
اثربخشی اقدامات مدیریت ریسک اجرا شده را در برابر معیارهای تعیین شده در ارزیابی ماتریس ریسک به طور منظم بررسی کنید. احتمالات و پیامدهای تعیین شده در ارزیابی‌های اولیه ریسک را مجدداً بررسی کنید و با ظهور اطلاعات یا شرایط جدید، مشخصات ریسک سازمان خود را به روز کنید. با حصول اطمینان از اینکه ذی‌نفعان از مسئولیت‌های خود برای مدیریت ریسک‌های شناسایی شده آگاه هستند، مسئولیت پذیری را بر اجرای مؤثر استراتژی‌های کاهش ریسک ارتقا دهید.
مطالعه بیشتر: گزارش مسئولیت اجتماعی ۲۰۲۲ چهارمین خودرو ساز بزرگ دنیا: استلانتیس
تقویت روش‌های ارزیابی ماتریس ریسک
برای به حداکثر رساندن کارایی ارزیابی‌های ماتریس ریسک، اجرای بهترین شیوه‌ها و بهبود مستمر روش‌شناسی ضروری است. در این بخش، استراتژی‌هایی برای افزایش معیارهای ارزیابی ریسک، اطمینان از دقت و سازگاری، و همگامی با تهدیدات در حال تحول بررسی خواهد شد.
● پالایش معیارهای ارزیابی ریسک
به بررسی مجدد و اصلاح معیارهای مورد استفاده برای تعیین احتمال و تأثیر برای بهبود کیفیت ارزیابی‌های ماتریس ریسک خود بپردازید. و اطمینان حاصل کنید که این عوامل در زمینه سازمان شما قابل اجرا هستند و با استانداردهای موجود یا صنعت همسو هستند.
● حفظ دقت و سازگاری
از صحت ورودی داده‌ها با اعتبارسنجی آنها به کمک منابع معتبر یا مشورت با یک متخصص، اطمینان حاصل کنید. هر زمان که امکان‌پذیر است، یک روش امتیازدهی ثابت بر اساس معیارهای متداول ایجاد کنید. استفاده از معیارهای کمی، مانند زیان‌های مالی برآورد شده، به تاثیرگذاری بیشتر ارزیابی کمک می‌کند. ذی‌نفعان بخش‌های مختلف را درگیر کنید تا اطمینان حاصل شود که دیدگاه‌های متفاوت هنگام ارزیابی ریسک‌ها در نظر گرفته می‌شود.
چگونه ماتریس ارزیابی ریسک عملکرد CSR را بهبود می‌بخشد؟
از ریسک‌های مرتبط با کسب و کار معرفی شده توسط موسسه مشاوره KPMG در سال 2023، 5 مورد به طور مستقیم به حوزه فعالیت‌های CSR و گزارش پایداری مرتبط است و 5 مورد دیگر به طور غیر مستقیم بر عوامل و فاکتورهای ESG تاثیر می‌گذارند.
مشاوران پایداری، به شما کمک می‌کنند تا استراتژی‌های مرتبط با ESG و CSR را طراحی و اجرا کنید تا از این طریق اثرات اجتماعی و زیست محیطی مثبتی ایجاد کنید و خطراتی کسب و کارتان را تهدید می‌کند، کاهش دهید.
ندای توسعه، اولیــن موسســه مشــاوره تخصصــی دانــش بنیــان در حــوزه طراحــی و پیــاده‌ســازی سیســتم‌هــای مســئولیت اجتماعــی شــرکتی همراه شماست تا چشم انداز، اهداف و چالش های CSR و ESG خود را شناسایی کنید و به راه حل‌های متناسب با نیازها و منابع خود دست یابید.
یکی از خدمات کلیدی ما ماتریس ارزیابی ریسک است. مرکز ندای توسعه با مشاوره، آموزش، و همکاری در تدوین گزارش‌های ESG و CSR سازمان و شرکت شما، راهکارهای مدیریت نسل جدید به شما ارائه می‌دهد تا از روش‌های کهنه و نامرتبط با تحولات بازار که می‌تواند ریسکزا و بخشینگر باشد، عبور کنید و مجموعه خود را همگام با تحولات روز، نیازهای ذی‌نفعان و شرکای خود راهبری نمایید.
با استفاده از خدمات ماتریس ارزیابی ریسک، ندای توسعه می‌توانید:
✔ نتایج CSR خود را بهبود بخشید و اعتماد و رضایت ذی‌نفعان خود را افزایش دهید.
✔ هزینه و پیامدهای ریسک‌ها و حوادث منفی را کاهش دهید.
✔ انعطاف پذیری و سازگاری خود را با شرایط در حال تغییر افزایش دهید.
✔ مزیت رقابتی و موقعیت بازار خود را تقویت کنید.
برای اطلاع از اینکه چگونه می‌توانیم به شما در دستیابی به اهداف CSR و ESG خود با خدمات ماتریس ارزیابی ریسک کمک کنیم، می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
مطالعه بیشتر: اطمینان از انطباق با الزامات افشای ESG: نکاتی برای گزارش دهی مؤثر پایداری
